Patomorfologia, dawniej: anatomia patologiczna – dział medycyny zajmujący się rozpoznawaniem, klasyfikacją oraz czynnikami prognostycznymi chorób na podstawie zmian morfologicznych w tkankach i narządach. Jako dyscyplina teoretyczna wywodzi się z anatomii patologicznej, zajmującej się badaniem odstępstw od prawidłowej budowy ciała.

Patomorfologia jest interdyscyplinarna, to znaczy bierze udział w diagnostyce i leczeniu chorób wielu specjalności, poczynając od onkologii poprzez wszystkie zabiegowe działy medycyny.

Przy podejrzeniu czerniaka badanie patomorfologiczne materiału uzyskanego na drodze biopsji wycinającej zmiany pierwotnej składa się z badania makro- i mikroskopowego wraz z określeniem cech obowiązkowo i warunkowo badanych, które powinien zawierać wystandaryzowany raport histopatologiczny.

• Wielkość wyciętego fragmentu skóry ze zmianą (3 wymiary).
• Wielkość zmiany (2 wymiary).
• Zabarwienie (jednolite, niejednolite).
• Brzeg zmiany (regularny, nieregularny).
• Guzek (obecny, nieobecny.
• Margines (boczny, w głębi).

Cechy mikroskopowe oceniane obowiązkowo:

• Rozpoznanie histopatologiczne zgodne z klasyfikacją histopatologiczną zmian melanocytarnych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Organization) 2018 oraz kodem ICD-O.
• Grubość nacieku według Breslowa w milimetrach, mierzona od warstwy ziarnistej naskórka lub dna owrzodzenia do najgłębiej naciekających gniazd melanocytów.
• Stopień zaawansowania pT według klasyfikacji pTNM AJCC/UICC 8. wydania 2017 [16].
• Obecność lub nieobecność owrzodzenia obejmującego całą grubość pokrywającego guz naskórka, będącego wynikiem wnikania do naskórka komórek czerniaka, a niebędącego owrzodzeniem mechanicznym, oraz określenie jego rozległości na podstawie średnicy lub odsetka zajętej powierzchni nad guzem.
• Liczba figur podziału na 1 mm2 (tylko w komponencie wertykalnym, mierzona w polach o największej aktywności mitotycznej, tzw. hot spots).
• Fazy wzrostu [horyzontalna (radialna) — śródnaskórkowa, in situ oraz strzałkowa (wertykalna), zawsze inwazyjna skórna].
• Obecność lub nieobecność mikroskopowych ognisk satelitarnych (ogniska z melanocytów średnicy powyżej 0,05 mm w odległości powyżej 0,3 mm i do 2 cm od składnika inwazyjnego guza pierwotnego czerniaka — cecha N).
• Margines obwodowy (od składnika in situ i inwazyjnego) oraz w głębi.